Hava kirliliği, günümüzde dünya çapında çevresel sağlık sorunlarının en önde gelen nedenlerinden biri olarak karşımıza çıkıyor. Bu kritik durumu ele alarak, hem Avrupa Birliği (AB) hem de Amerika Birleşik Devletleri (ABD) gibi küresel ekonomiler, toplum sağlığı ve çevresel sürdürülebilirlik için önemli adımlar atarak hava kalitesi standartlarını güncelledi.
AB’nin Hava Kalitesi Standartları Güncellemesi
AB, son otuz yılda hava kalitesindeki ilerlemelere rağmen hava kirliliğinin önemli bir sorun olarak varlığını sürdürdüğünü belirterek, çevresel sağlık risklerini azaltmak amacıyla önemli adımlar attı. 20 Şubat 2024 tarihinde, AB Konseyi başkanlığı ve Avrupa Parlamentosu’nun temsilcileri, sıfır kirlilik hedefine ulaşmak ve toksik içermeyen bir çevre için katkı sağlamak amacıyla yeni AB hava kalitesi standartlarını belirleme önerisi üzerinde geçici bir siyasi anlaşmaya vardılar.
Yeni kurallar, 2030 için daha sıkı AB hava kalitesi standartlarını belirlemeyi öngörmekte olup, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) yönergelerine daha uygun ve düzenli olarak gözden geçirilecek sınır ve hedef değerler içermektedir.
Gözden geçirilmiş direktif, ince partikül maddeler (PM2.5 ve PM10), azot dioksit (NO2), kükürt dioksit (SO2), benzo(a)piren, arsenik, kurşun ve nikel gibi bir dizi hava kirleticisini kapsamaktadır. Her bir kirletici için özel standartlar belirlenmiş olup, örneğin PM2.5 ve NO2 gibi insan sağlığı üzerinde belirgin etkileri olan kirleticiler için yıllık sınır değerleri yarı yarıya düşürülmüştür.
Yeni kurallar, ayrıca belirli kirleticilerin seviyelerinin belirlenen sınır veya hedef değerleri aşması durumunda üye devletlere yol haritası belirleme ve hava kalitesi planları oluşturma zorunluluğu getirmektedir. Ayrıca, uyarı eşiklerinin aşılacağı durumlarda acil riskleri azaltmak için kısa vadeli eylem planlarının oluşturulması da gerekmektedir.
ABD’nin Hava Kalitesi Standartları Güncellemesi
7 Şubat 2024’te ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA), milyonlarca Amerikalıyı kalp krizi, erken ölüm ve diğer sağlık sorunlarından korumak için Partikül Madde için Ulusal Ortam Hava Kalitesi Standartları (NAAQS) ve Hava Kalitesi İndeksi’ni güncelledi. Yapılan bu güncelleme, sağlık temelli yıllık PM2.5 standartlarını metreküp başına 12,0 mikrogramdan metreküp başına 9,0 mikrograma düşürerek, daha temiz bir çevre için önemli bir adım oldu.
EPA’nın yeni standartları, halk sağlığı uzmanlarının ve çevre aktivistlerinin uzun süredir dile getirdiği endişeleri ele alıyor. PM2.5 kirliliği, solunum yolu hastalıkları, kardiyovasküler problemler ve kanser gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir ve özellikle savunmasız topluluklar için büyük bir risk oluşturur. Bu yeni standartlar, özellikle çocuklar, yaşlılar ve sağlık sorunları olan bireyler gibi risk altındaki gruplar için daha sağlıklı bir gelecek sağlamayı amaçlıyor. Ancak, birincil ve ikincil 24 saatlik PM2.5 standartları, ikincil PM2.5 standartları ve birincil ve ikincil PM10 standartları, revizyon olmadan korunmuştur.
EPA’nın bu önemli adımıyla birlikte, Hava Kalitesi İndeksi’nde yapılan güncellemeler ve izleme ağında yapılan değişiklikler gibi iletişim ve izleme konularında da iyileştirmeler yapılmaktadır. Bu, halkın hava kalitesi hakkında daha fazla bilgi edinmesini ve aşırı kirliliğe maruz kalan topluluklarda koruyucu önlemlerin artırılmasını sağlayacaktır. Federal Kayıt’ta yayınlandıktan 60 gün sonra, yeni HKİ kesme noktaları AirNow web sitesinde de kullanılacaktır.
EPA’nın kararı, bilimsel kanıtlarla desteklenmiş bir yaklaşımı yansıtıyor ve bu değişikliklerin toplumun genel sağlığına olumlu bir etkisi olması bekleniyor. EPA’nın tahminlerine göre, bu yeni standartların uygulanmasıyla beraber 4.500 erken ölümü önlemek ve 290.000 iş günü kaybını engellemek mümkün olacak. Ayrıca, 2032 yılına kadar 46 milyar dolarlık net sağlık faydası sağlanması bekleniyor.
2000’den bu yana, dış havadaki PM2.5 konsantrasyonlarında %42‘lik bir azalma yaşanırken, ABD Gayri Safi Yurtiçi Hasıla ise aynı dönemde %52 oranında artış gösterdi. Bu veriler, çevre kalitesini iyileştirme çabalarının ekonomik büyümeye zarar vermediğini, aksine sağlık ve refahı artırdığını gösteriyor.
EPA Yöneticisi Michael S. Regan, bu yeni standartların ABD’nin en savunmasız ve aşırı yüklenmiş topluluklarını koruyacağını ve genel olarak ulusun daha sağlıklı hale gelmesine katkıda bulunacağını vurguluyor. Bu adımın, insanların daha sağlıklı ve üretken bir yaşam sürmelerine yardımcı olacağını ve uzun vadede ülkenin sağlık ve refahını artıracağını belirtiyor.
AB ve ABD’nin hava kalitesi standartlarını güncellemesi, çevre ve insan sağlığına yönelik önemli bir taahhüt ve adımdır. Bu güncellemeler, daha temiz hava ve daha sağlıklı bir çevre için önemli bir ilerleme sağlayarak, milyonlarca insanın yaşam kalitesini artırabilir. Earthjustice Başkanı Abigail Dillen’in ifadesiyle, bu tür federal standartlar, halk sağlığını korumak ve çevre adaletini sağlamak için kritik öneme sahiptir.
Türkiye’deki hava kalitesi limit değerleri ve yönetmeliklerinin AB ve ABD’nin güncellenmiş standartlarına uygunluğu, son derece önemli bir konudur ve bu alanda güncellenmiş bir yaklaşımın gerekliliği açıktır. Halihazırda taslak yönetmeliğin bulunması olumlu bir adım olsa da, bu yönetmeliğin yayımlanması ve uygulanması sürecinde detayların netleşmesi gerekmektedir. Ayrıca, bir kısmı yayımlanan mevcut taslak yönetmelikte belirtilen değerlerin, AB ve ABD’nin güncellenmiş limit değerlerine ve DSÖ’nün belirlediği sınırlara göre yetersiz kaldığı açıktır. Bu durum, Türkiye’nin hava kalitesi konusundaki taahhütlerini ve çabalarını AB ve ABD’nin benzer çabalarıyla paralel hale getirmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu, uluslararası standartlara uyum sağlama ve küresel çevre koruma çabalarına daha etkin bir şekilde katkıda bulunma açısından hayati öneme sahiptir.
Kaynakça
AB Konseyi. (2024). Hava kalitesi: Konsey ve Parlamento, AB’deki standartları güçlendirmek için anlaşma imzaladı.
EPA. (2024). Partikül Madde Bilgi Sayfası ve Sık Sorulan Sorular için Hava Kalitesi İndeksi’nde (AQI) Nihai Güncellemeler.
See The Air. (2024). Avrupa Birliği, Temiz Hava için Yeni Kurallar ve PM2.5/NO2 Sınırları Üzerinde Anlaştı.
