Yeni İklim Politikaları-Yeşil OSB

Temiz havanın solunabileceÄŸi bir ortamda yaÅŸamak en temel insan haklarından biridir. Dünya SaÄŸlık Örgütü’nün (DSÖ) verilerine göre dünya nüfusunun %99’u kirli hava soluyor (URL 1). Hava kirliliÄŸinden kaynaklanan saÄŸlık sorunlarının başında astım, alerji gibi solunum rahatsızlıkları gelmektedir ve bu maruziyetin etkileri sadece günümüzde deÄŸil, gelecek nesilleri de kapsamaktadır. Antropojenik faaliyetler çevresel hava kirliliÄŸinin ana nedenidir. Temiz enerji kaynağı kullanmayan ya da fabrika bacalarında filtre bulunmayan endüstriyel tesisler, hava kirliliÄŸinin en önemli nedenleri arasındadır. Endüstriyel tesislerin emisyon azaltımında YeÅŸil OSB önemli bir adımdır.

Mersin, Tarsus Organize Sanayi Bölgesi (MTSO)

Çevresel sistemlerin insan kaynaklı kirliliği, sanayi devrimi dönemine kadar uzanır ancak bu durum kendini bariz bir şekilde 19. yüzyılın ortalarında göstermiştir (Moiseenko, et al, 2012). Çünkü Sanayi Devrimi ve ona paralel gelişen teknoloji ile insanoğlu doğayı hâkimiyeti altına almış ve doğanın dengesi üzerinde söz sahibi olmaya başlamıştır (Menteşe, 2017). Sanayileşme, kentleşme ve hızlı nüfus artışı çevre sorunlarına neden olan en önemli etkenlerdir (Keleş, 2015). 20. yüzyılın ikinci yarısına kadar çevresel sorunlara ilgisi olmayan insanoğlu, çevreye olan hakimiyetini kanıtladığını sandığı anda çevrenin olumsuz yanıtıyla karşılaşmıştır (Altıkat,vd., 2011). Çevre sorunlarının başında gelen hava kirliliği, ülkeleri birbirlerine karşı sorumlu kılan en bağlayıcı kirlilik türü olmuştur (Menteşe, 2017). Kirliliği önlemek için dünya çapında sürdürülmesi gereken kapsamlı bir mücadele gerekmektedir.

Sektörlere Göre Küresel Sera Gazı Emisyonları, 2016 (URL 2)

Sera gazı emisyonları içinde %76’lik bir oranla en yüksek paya sahip olan karbondioksit, azaltılması gereken başlıca gazdır (URL 3). Ancak enerji üretimi ve sanayi sektörleri başta olmak üzere dünyadaki büyük ekonomiler karbondioksit salınımına bağlı bir gelişim sergilemektedir.

Sanayi kaynaklı en yaygın hava kirletici parametrelerini metan (CH4), kükürt dioksit (SO2), partikül maddeler (PM) ve azot oksitler (NO ve NO2) ve bunların yanı sıra uçucu organik bileşikler (NMVOC’ler) ve kadmiyum (Cd), kurşun (Pb) ve cıva (Hg) dahil ağır metaller oluşturmaktadır (Munsif vd., 2021). Sera gazları bugün Dünyanın en büyük sorunlarından biri olan iklim değişikliğini de tetiklemektedir. 2016 yılında yürürlüğe giren Paris İklim Anlaşması ile yeni iklim politikası doğrultusunda sera gazı emisyonlarının azaltımı için yeni eylem planlarının hazırlanacak sektörler arasında, iklim değişikliğine en büyük etkiye neden olan sanayi sektörü başta gelmektedir.

1850–2040 Yılları Arasındaki Küresel Karbondioksit Emisyonları (URL 3)

İklim değişikliğiyle mücadelede küresel çapta bir öncü olmayı planlayan Avrupa Birliği (AB), 11 Aralık 2019 tarihinde Avrupa Yeşil Mutabakatını yayınlayarak iklimin ve çevrenin korunmasını odak alan yeni bir büyüme modeline geçmiştir. Bu yeni dönem Yeşil Düzen olarak da adlandırılmaktadır. Bu düzen pak, döngüsel bir ekonomi benimseyerek kaynakların verimli kullanımını artırmayı, biyolojik çeşitliliği geri kazanmayı ve kirliliği azaltmayı öngörüyor (Avrupa Komisyonu, 2015). Küresel endüstri, tedarik zinciri boyunca başta karbondioksit (CO2) ve metan (CH4) olmak üzere sera gazı emisyonlarını azaltarak ve ortadan kaldırarak karbondan arındırmalıdır.

Türkiye’nin 2053 net sıfır taahhüdünü gerçekleştirmek için ulaştırma, gıda, tarım, sanayi, altyapı başta olmak üzere bütün politikaların iklimin ve çevrenin korunması ekseninde şekillendirilmesi gerekmektedir.

IPCC’nin 2021 raporuna göre Türkiye en fazla sera gazı üreten ülkeler arasında ise 16. sırada yer almakta ve karbon emisyon salınımını her geçen yıl arttırmaktadır (IPCC, 2021).

Türkiye’nin sera gazı envanteri sonuçlarına göre, 2020 yılı toplam sera gazı emisyonu bir önceki yıla göre %3,1 artarak 523,9 milyon ton (Mt) CO2 eşdeğeri olarak hesaplandı. Bunun %70,2’i enerji, %14’ü tarım, %12’ endüstriyel işlemler ve ürün kullanımı, %3,1’i de atıktan kaynaklanmaktadır (Türk İstatistik Kurumu, 2020). İhracatının %48’i Avrupa ile gerçekleşen Türkiye için sınırda karbon düzenleme mekanizması önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Yeşil OSB, Dünya Bankası Grubu tarafından desteklenen ve Türkiye’de Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yürütülen bir projedir. OSB’lerin çevresel, ekonomik, sosyal ve yönetim performanslarının iyileştirilmesi ve bu konuda kalıcı çözümler üretilmesini amaçlayan projede yeşil rekabetçiliğin de artırılması isteniyor.

Ulusal Katkılara Dayalı Olarak 2030’da KiÅŸi Başına Düşen Tahmini Emisyon DeÄŸerleri (URL4)

Temiz ve döngüsel bir ekonomi için sanayiyi harekete geçirerek sıfır kirlilik hedefi koyulan Yeşil OSB’ler bu kapsamda, suların mikroplastik ve kimyasallardan arındırılması; hava kalitesinin düzenli olarak takip edilmesi, büyük endüstriyel tesislerden kaynaklanan kirliliğin azaltılmasına ilişkin önlemler alınacaktır. Yeşil OSB projesi kapsamında gerekli finansman desteği alabilmesi için Dünya Bankası’nın çevresel ve sosyal standartlarını yerine getirmesi gerekmektedir (T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2021). OSB’ler proje faaliyetlerinden kaynaklanan kirliliği en aza indirerek insan sağlığı ve çevre üzerindeki olumsuz etkileri önlemek veya en aza indirmek; kısa ve uzun ömürlü iklim kirleticilerinin projeyle ilgili emisyonlarını önlemek veya en aza indirmek zorundadır.

Sanayinin yoğunlaşarak kümelendiği alanlarda kurulan OSB’lerde hava kirliliğini kontrol etmek daha avantajlıdır. Hava kirleticilerinin salınımını izlemek, bu hedefe ulaşma yolunda ne kadar ilerlediğini izlemenin anahtarıdır. OSB’lerin birkaç noktasına yerleştirilen hava kalitesi sensörleri ile arka plan kirlilik izleme çalışmalarıyla kirlilik kaynaklarının tespit edilmesi mümkündür.

Yeşil OSB, hava kirliliğinin sürekli olarak takip edilmesi yapılan yeşil yatırımlarının etkilerinin ölçümlenerek ortaya konulmasını, kendi kendisini denetlemesini, hava kalitesi üzerinden karbon emisyonlarının doğrulamasının yapılmasını, çevre kirliliğini yönetim altında tuttuğunu, çevre dostu olduğunu ve insanı merkeze koyan bir işleyişe sahip olduğunu ortaya koyacaktır. Yeni teknolojiden yararlanılarak kurulan hava izleme ağları OSB’lerin kendi içlerindeki kirlilik kaynaklarını değerlendirmeleri ve buna yönelik önlemlerin alınmasının sağlanmasını ve kamuoyu endişesini azaltacaktır.

Kaynakça

Altıkat, A., Ekmekyapar Torun, F., & Turan Bayram, T. (2011). Küresel Kirlilik: Dünyada, Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de Hava Kirliliği. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, i. 27(2), s. 134–149.

Avrupa Komisyonu. (2015). Avrupa Yeşil Mutabakatı.

IPCC. (2021). Ä°klim DeÄŸiÅŸikliÄŸi 2021.

Keleş, R. (2015). 100 Soruda Çevre, Çevre Sorunları ve Çevre Politikası. İzmir: Yakın Kitapevi.

Menteşe, S. (2017).Çevresel Sürdürülebilirlik Açısından Toprak, Su ve Hava Kirliliği: Teorik Bir İnceleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(53).

Ministry of Industry and Technology. (2021). Çevresel ve Sosyal Yönetim Çerçevesi.

Moiseenko, T., Sharov, A., Voinov, A., & Shalabodov, A. (2012). Kirlilik Altındaki Büyük Göl Ekosistemlerinde Uzun Vadeli Değişiklikler: Kuzey-Doğu Avrupa Gölleri Örneği. Coğrafya, çevre, sürdürülebilirlik, 5(1), s. 67–83.

Munsif, R., Zubair, M., Aziz, A., & Muhammad, N. Z. (2021).Endüstriyel Hava Emisyon Kirliliği: Potansiyel Kaynaklar ve Sürdürülebilir Azaltma. Çevresel Emisyonlarda. IntechOpen.

Türk İstatistik Kurumu. (2020). Sera Gazı Emisyon İstatikleri, 1990–2020.

URL 1: https://www.who.int/news/item/04-04-2022-billions-of-people-still-breathe-unhealthy-air-new-who-data Milyarlarca insan hala sağlıksız hava soluyor: yeni DSÖ verileri. Nisan, 2022.

URL 2: https://ourworldindata.org/emissions-by-sector Sektör Emisyonları. Ağustos, 2020.

URL 3: https://www.c2es.org/content/international-emissions/ Küresel Emisyonlar. 2022.

URL 4: https://www.iklimhaber.org/turkiye-sera-gazi-emisyon-istatistiklerine-yakin-bakis/ A Closer Look at Turkey’s Greenhouse Gas Emission Statistics. Nisan, 2018.

Son Yazılar

Sürdürülebilirlik Nedir?:  Kurumsal Sürdürülebilirlik ve Çevresel Yönetim
Sürdürülebilirlik Nedir?: Kurumsal Sürdürülebilirlik ve Çevresel Yönetim

Sürdürülebilirlik, bir ÅŸeyin mevcut durumunu koruyabilmesi veya kendini yenileyebilme kapasitesine sahip olması anlamına gelir. Bu kavram, zamanla daha geniÅŸ bir anlam kazanarak gelecek nesillere ekolojik, ekonomik ve sosyal açıdan sürdürÃ...

Daha fazla oku
Türkiye'de Hava Kirliliği: Bölgesel Eşitsizlikler ve Algı Farklılıkları
Türkiye'de Hava Kirliliği: Bölgesel Eşitsizlikler ve Algı Farklılıkları

Hava kirliliği, küresel ölçekte halk sağlığı için en büyük çevresel tehditlerin başında gelmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, her yıl hava kirliliği nedeniyle milyonlarca insan hayatını kaybetmekte ve bu to...

Daha fazla oku
Emisyon ve İmisyon Ölçümleri
Emisyon ve İmisyon Ölçümleri

Hava kirliliği ile ilgili tartışmalar genellikle emisyon üzerine, yani kirleticilerin ne kadarının atmosfere salındığına odaklanır. Fakat hava kirliliğinin çevreye ve insan sağlığına olan etkilerini tam anlamıyla kavrayabilmek iç...

Daha fazla oku
Temiz Hava Bölgesi Nedir?
Temiz Hava Bölgesi Nedir?

Clean Air Zone (Temiz Hava Bölgesi), hava kalitesini iyileÅŸtirmek ve kirliliÄŸi azaltmak amacıyla uygulanan kısıtlamalar ve düzenlemeler dizisini kapsayan belirli bir alandır. Bu bölgelerde belirli emisyon standartlarını karşılamayan araÃ...

Daha fazla oku
Uçucu Organik Bileşikler (UOB/VOC): Görünmez Tehlike
Uçucu Organik Bileşikler (UOB/VOC): Görünmez Tehlike

Uçucu Organik Bileşikler (UOB) yani VOC’ler modern yaşamın görünmez ama önemli bir parçasıdır. Oda sıcaklığında kolayca buharlaşabilen bu karbon içeren kimyasal bileşikler, günlük hayatımızda farkında olmadan sürekli maruz ka...

Daha fazla oku
Metan ve İklim Değişikliği: Türkiye Bağlamında Bir Değerlendirme
Metan ve İklim Değişikliği: Türkiye Bağlamında Bir Değerlendirme

İklim değişikliği, günümüzün en acil çevre sorunlarından biri olarak karşımıza çıkıyor. Bu bağlamda sera gazları arasında çoğunlukla karbondioksit üzerine odaklanılsa da, metan gazının rolü giderek daha fazla dikkat çekiyor...

Daha fazla oku
Kentsel Dönüşümde Toz Kontrolü
Kentsel Dönüşümde Toz Kontrolü

Kentsel dönüşüm, şehirlerin yaşam kalitesini artırmak, altyapıyı güçlendirmek ve çevresel sürdürülebilirliği sağlamak için önemli bir araçtır. Ancak bu süreçlerde meydana gelen toz faaliyetleri, çevre ve insan sağlığı üze...

Daha fazla oku
Trafik Sıkışıklığı ve Hava Kirliliği: Tıkanıklık Fiyatlandırması Çözüm Olabilir mi?
Trafik Sıkışıklığı ve Hava Kirliliği: Tıkanıklık Fiyatlandırması Çözüm Olabilir mi?

Günümüzde, şehirlerde yaşayan bireylerin karşılaştığı en büyük sorunlardan biri trafik sıkışıklığı ve buna bağlı olarak artan hava kirliliği olarak öne çıkmaktadır. Bu sorunlar ekonomik kayıpların yanı sıra çevresel ve...

Daha fazla oku
Siyah Karbon: Küresel Isınma ve Sağlık Üzerindeki Etkileri
Siyah Karbon: Küresel Isınma ve Sağlık Üzerindeki Etkileri

Güneş ışığını emerek atmosferi ısıtmasıyla tanınan siyah karbon, buzulların erimesinden ekstrem hava olaylarına kadar birçok olumsuz etkiye yol açıyor. Siyah Karbon Nedir? Siyah karbon, fosil yakıtların, biyoyakıtların ve biyokü...

Daha fazla oku
Toz Taşınımı Nedir?
Toz Taşınımı Nedir?

Toz taşınımı, atmosferdeki toz partiküllerinin hareket etmesi veya taşınması sürecidir. Bu partiküller genellikle rüzgar, termal hareketler, fırtınalar veya insan etkisiyle atmosferde taşınabilirler. Toz taşınımı, genellikle çöll...

Daha fazla oku